به گزارش پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما؛ موسیقی رپ، که ریشه در جنبش‌های اعتراضی سیاه‌پوستان آمریکا دارد، در دهه‌های اخیر به یکی از پرنفوذترین ژانرهای موسیقی در جهان تبدیل شده است. با این حال، انتقال این سبک به جوامع غیرغربی، از جمله ایران، موجب بروز تعارض‌های فرهنگی و اجتماعی شده است. پژوهش حاضر با اتکا به منابع علمی حوزه‌ی جامعه‌شناسی موسیقی و روان‌شناسی فرهنگی در پاسخ به گزارش غیر علمی خبرگزاری ایسنا برای مطالبه ترویج رپ، آثار و پیامدهای ترویج بی‌قاعده‌ی موسیقی رپ را بررسی می‌کند.

 ۱. پیشینه‌ی تاریخی و خاستگاه اجتماعی رپ

موسیقی رپ در اواخر دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی در محله‌های فقیرنشین نیویورک، به‌ویژه در میان جامعه‌ آفریقایی‌ـ‌آمریکایی شکل گرفت. هدف اولیه‌ی آن، بازنمایی نابرابری و اعتراض به تبعیض نژادی بود (Rose, 1994). با گذشت زمان، مضامین اعتراضی جای خود را به رویکردهای خشونت‌بار، لذت‌گرایانه و تجاری داد (Watkins, 2005).

مطالعات فرهنگی نشان می‌دهند که رپ از همان آغاز حامل نوعی زبان تقابل با نظم اجتماعی بوده است (Forman & Neal, 2012). این ویژگی، در بافت فرهنگی جوامع غربی، نوعی مشروعیت اعتراضی داشت، اما در جوامعی با نظام اخلاقی و ارزشی متفاوت، می‌تواند به چالش هنجارها و نهادهای فرهنگی بینجامد.

۲. ناسازگاری فرهنگی و زبانی در انتقال ژانر

رپ به‌ عنوان یک «بیان زبانی» (Alim, 2009)، به شدت بر ساختار زبانی، اصطلاحات عامیانه و استعاره‌های خاص بستر آمریکایی تکیه دارد. در جامعه‌ی ایران، که بر پایه‌ی ادب گفتار، احترام نسلی و بیان غیرمستقیم نقد شکل گرفته است (Beeman, 2001)، این انتقال مستقیم موجب نوعی برخورد فرهنگی و بی‌ثباتی معنایی می‌شود.

از این منظر، ریز بینی نهادهای فرهنگی نسبت به رپ را می‌توان نه از منظر ممنوعیت موسیقی، بلکه به‌مثابه دفاع از پیوست فرهنگی زبان و ارزش‌های بومی تحلیل کرد.

۳. یافته‌های روان‌شناختی درباره‌ی آثار موسیقی رپ

مطالعات روان‌شناسی موسیقی نشان داده‌اند که نوع واژگان، ریتم و محتوای موسیقی می‌تواند بر هیجانات و رفتارهای فردی اثرگذار باشد. پژوهش‌ها در مجله‌ی Psychology of Music (North & Hargreaves, 2008) و Journal of Youth and Adolescence (Rubin, West & Mitchell, 2001) نشان داده‌اند که شنوندگان رپ در مقایسه با سایر ژانرها، میزان بالاتری از احساس خشم، پرخاشگری و تمایل به رفتارهای پرخطر را گزارش کرده‌اند.

در مطالعه‌ای دیگر، Johnson, Jackson و Gatto (1995) دریافتند که مضامین مکرر خشونت، روابط سطحی و بی‌قانونی در رپ می‌تواند در نوجوانان به عادی‌سازی رفتارهای ضد اجتماعی منجر شود.

۴. اثرات اجتماعی: از اعتراض تا انقطاع نسلی

در بسیاری از کشورهای غیرغربی، رپ به نماد نسل‌گرایی فرهنگی بدل شده است. این پدیده در ایران نیز مشاهده می‌شود؛ جایی که بخشی از جوانان رپ را ابزاری برای بیان خشم و نارضایتی می‌دانند.

اما از دیدگاه جامعه‌شناسی فرهنگ، تداوم چنین زبان اعتراضی بدون چارچوب گفت‌وگو، می‌تواند به گسست نسلی، بی‌اعتمادی اجتماعی و ضعف سرمایه‌ی فرهنگی مشترک منجر شود (Bourdieu, 1984).

بنابراین، نگرانی از ترویج رپ، در واقع هشدار نسبت به شکل‌گیری نوعی فرهنگ اعتراض بی‌مسئولیت است، نه مخالفت با هنر انتقادی که میتواند پرفایده هم باشد.

۵. بومی‌سازی موسیقی اعتراضی

مسئله‌ی اصلی نه نفی موسیقی اعتراضی، بلکه چگونگی تطبیق آن با فرهنگ ایرانی است. جامعه‌ی ایران سابقه‌ی طولانی در شعر اجتماعی، موسیقی آیینی و نقد هنری دارد (Shiloah, 1997).

از این منظر، راهکار فرهنگی مطلوب، نه ممنوعیت مطلق، بلکه بازآفرینی بومی ژانر اعتراضی در قالب زبان و ارزش‌های ایرانی است؛ گونه‌ای از موسیقی که بتواند پیام اجتماعی خود را بدون تخریب بنیان‌های اخلاقی و فرهنگی منتقل کند.

۶. نتیجه‌گیری

رپ فارسی، در شکل کنونی، ترکیبی از فرم غربی و محتوای بومی‌نشده است. در غیاب سیاست‌گذاری فرهنگی آگاهانه و نظارت تخصصی، ترویج بی‌قاعده‌ی آن می‌تواند به آسیب‌های زبانی، هنجاری و روان‌شناختی در نسل جوان بینجامد.

مخالفت با گسترش بی‌ضابطه‌ی این ژانر را می‌توان تلاشی برای حفظ توازن میان آزادی هنری و مسئولیت فرهنگی دانست. 

انتهای خبر/